Świadome korzystanie z emocji jako źródła informacji o sobie i świecie, jest jednym z podstawowych elementów inteligencji emocjonalnej. Może ona poprawić relacje z innymi osobami oraz komfort osobisty. Trafne rozpoznawanie i odczytywanie sygnałów płynących z emocji może wpływać na podejmowanie właściwszych decyzji życiowych, zwiększyć skuteczność rozwiązywania problemów i konfliktów, pozwolić efektywniej komunikować się z innymi. Może pomóc również w zadbaniu o realizację własnych potrzeb i lepsze rozumienie postaw innych osób. Korzystanie z inteligencji emocjonalnej może podnosić efektywność działań i zapobiegać codziennym frustracjom.
Na inteligencję emocjonalną składa się pięć cech:
1. samoświadomość – postrzeganie i rozumienie tego co czuje się w danej chwili, zwłaszcza w sytuacjach trudnych i decyzyjnych,
2. samoregulacja – umiejętność panowania nad emocjami, np. zdolność uspokajania siebie, znoszenia frustracji, sprawność dochodzenia do równowagi psychicznej,
3. motywacja – umiejętność podporządkowania emocji i myśli realizacji wybranych celów,
4. empatia – umiejętność rozpoznawania emocji u innych, szybsze zrozumienie tego co inna osoba potrzebuje,
5. umiejętności w relacjach interpersonalnych – zdolność nawiązywania relacji z innymi, umiejętność pełnienia ról społecznych, pracy w grupie itp.
Każda z tych cech ulega zmianom na przestrzeni życia człowieka.
Można je również świadomie rozwijać, a poprzez to – poprawiać na co dzień jakość swojego życia i funkcjonowania w relacjach z innymi.